Holle Griet voor de Hallezaal, 3 september 2009
De Holle Griet is een 15e eeuwse ijzeren bombarde (of donderbus) en is een meesterwerk van de talrijke Diestse ijzersmeden, verenigd in de ambachtsgilde van Sint-Elooi.
De Holle Griet werd vervaardigd omstreeks 1465, weegt vijf ton en kon ronde kogels van kalksteen of graniet afvuren.
De gotische bombarde1 heeft 11 ongelijke vlakken, een vuurmondopening van 24 cm doorsnede en een lengte van 1,8 meter. De uiterste rand is bovenaan voorzien van een halve ring en fungeert als vizier.
Aan de achterzijde bevindt zich de stootbodem of culasse van circa 50 cm lang. De opening hierin werd wellicht gebruikt om een ijzeren staaf door te steken om de stabiliteit te bevorderen tijdens het afvuren.
De donderbus zou nooit roesten, daar er in het smeedijzer een zekere hoeveelheid goud is verwerkt.
Locaties
Ondanks het gewicht van 5 ton is dit imposante kanon uit 1465 reeds meermaals van hot naar her verplaatst geweest.
Veemarkt (Houtmarkt)
Omtrent 1636 stond zij op de Veemarkt, maar door haar gewicht zonk ze er bijna volledig in de grond. De veemarkt droeg in een recent verleden de naam 'Koeimet', maar daarvoor was deze handelsplaats gekend onder de naam 'Houtmarkt'.
Vestingwal, naast de Schaffensepoort
Rond 1639 werd de bombarde opgesteld op de vestingwal, omgeving van de Schaffensepoort.
Kluisberg, naast de Toeterstoren
Later had de Holle Griet post gevat naast de Toeterstoren en haar muil beheerste de Demervallei.
De Toeterstoren bevond zich op de Kluisberg (thans de Allerheiligenberg). Deze ijzeren reus ging op 3 november 1846 tegen de vlakte.
Deze afbeelding pronkt op de geschiedkundige bijdragen van Frederik di Martinelli:
- Diest in den Patriottentijd (1892)
- Diest in de 17e en 18e eeuw (1897)
- Diest in den Sansculottentijd (1900)
Graanmarkt
Met de komst van de nieuwe omwalling in de 19e eeuw, met onder meer de Citadel, raakte de bombarde in onbruik en werd verhuisd. De Holle Griet kon in 1840 bewonderd worden op de Graanmarkt, tegenover het Hof van Nassau.
Veemarkt (Koeimet)
Begin de 20e eeuw pronkte de Holle Griet wederom op de Veemarkt (toen Koeimet genoemd), rustend op twee arduinen steunsels.
Maar ook deze keer won de zwaartekracht, want op 18 januari 1945 ramde een Engels militair voertuig het geheel.
Halleplein, voor de ingang van de Hallezaal
Sindsdien rust de bombarde op een voetstuk van Diestse ijzerzandsteen en staat ze op het Halleplein voor de ingang van de Hallezaal.
Aldaar werd ze evenwel in de loop der jaren verschillende malen - amper enkele meters - verplaatst.
Rond 2020 moest ze nog opschuiven voor de aanleg van een grote boom.
‘Griet’ was de gangbare naam voor grote bombarden. De Gentse ‘Dulle Griet’ en de Diestse ‘Holle Griet’ zijn de enige twee bombarden die in België bewaard worden.
1 'Een bombarde (van het Grieks bombos: gedreun, geraas) of pothond is een belegeringswapen dat voor het eerst, in het Westen, in de 14e eeuw wordt gebruikt. Het heeft de vorm van een holle cilinder die erg op een langwerpige ton verstevigd met ijzeren hoepels lijkt; de bombarde wordt geladen via de loop. Later worden dergelijke wapens kanon genoemd.'
Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Bombarde_(wapen), geraadpleegd op 25 maart 2024
