Het zonnestelsel is het planetenstelsel dat bestaat uit de Zon en de hemellichamen die door de zwaartekracht aan de Zon gebonden zijn. De Zon is een klasse G2 ster met een diameter van 1,39 miljoen kilometer. De Zon neemt 99,86% van de massa in het zonnestelsel voor haar rekening.
Ontstaan
Het zonnestelsel ontstond ongeveer 4,5 miljard jaar geleden, toen een interstellaire gaswolk om onbekende reden actief werd en door zijn eigen gewicht begon te krimpen en steeds sneller rond te draaien, waarna in het midden van deze gaswolk de zon ontstond.
Het ineenstorten van het midden van de gaswolk, ook zonnenevel genoemd, nam 100 000 jaar in beslag. Door de enorme hitte die ontstond bij het samentrekken ontstond een kleine ster die een groot deel van de gaswolk opzoog en zo een volwaardige ster werd: onze Zon. Het overgebleven gas, ook accretieschijf genoemd, begon daarna af te koelen en er stolden stukken ijs, steen en metaal, die door botsingen steeds groter werden omdat ze aan elkaar vastklitten. Die grote brokken verzamelden al het nog overgebleven materiaal, op enkele asteroïden en meteoren na. Toen waren sommige brokken (protoplaneten) groot genoeg geworden om ook het laatste beetje gas op te zuigen.
Op dat moment, een miljoen jaar na het ontstaan van de eerste brokken, begon de Zon plots sterke straling, een zonnewind, te produceren, die de gasmantel rond bijna alle protoplaneten, behalve de gasreuzen, wegblies. Daarna kregen de protoplaneten langzaam een stabiele baan rond de Zon, en de planeten en manen werden gevormd door laatste grote botsingen tussen protoplaneten.
Ongeveer 4 miljard jaar geleden kreeg ons zonnestelsel nog te maken met een kosmisch bombardement, waardoor op veel manen en planeten grote kraters ontstonden.
De 8 planeten van ons zonnestelsel
Mercurius
Mercurius is de dichtst bij de zon staande en tevens kleinste planeet in ons zonnestelsel. De planeet is vernoemd naar de Romeinse god Mercurius vanwege de snelle draai om de zon. Net als de Aarde is het een terrestrische planeet met een vast oppervlak dat veel overeenkomsten vertoont met dat van de Maan. Opmerkelijk is dat deze kleine planeet een vrij sterk magnetisch veld vertoont. Mercurius heeft geen manen.
Venus
Venus is vanaf de zon gezien de tweede planeet van ons zonnestelsel. De planeet is vernoemd naar Venus, de Romeinse godin van de liefde. Vanaf Aarde gezien is Venus op de zon en de maan na het helderste object aan de hemel. Vanwege het feit dat Venus net als Mercurius een binnenplaneet is en daarom vanaf de aarde gezien altijd betrekkelijk dicht bij de zon staat, is Venus alleen zichtbaar na zonsondergang of vóór zonsopkomst. Daarom wordt Venus ook wel de avondster of morgenster genoemd.
Venus is een terrestrische planeet en ze heeft ongeveer dezelfde grootte, massa en samenstelling als de Aarde. Venus heeft de dichtste atmosfeer van alle lichamen in het zonnestelsel. Die atmosfeer bestaat voornamelijk uit koolstofdioxide. Een dikke laag wolken van zwavelzuur omringt de planeet, zodat het oppervlak vanuit de ruimte niet te zien is. Venus heeft, net als Mars, geen magnetisch veld zoals de Aarde.
Aarde
De Aarde (soms de wereld of Terra genoemd) is vanaf de Zon gerekend de derde planeet van ons zonnestelsel. Hierin behoort ze tot de naar haar genoemde "aardse planeten", waarvan ze zowel qua massa als qua volume de grootste is. Radiometrische dateringen hebben uitgewezen dat de Aarde 4,57 miljard jaar geleden is ontstaan en het leven erop maximaal 1 miljard jaar daarna.
De aardas staat in een hoek van 23,439281° met het vlak waarin de aardbaan ligt, wat de seizoenen veroorzaakt. De Aarde heeft één natuurlijke satelliet, de Maan, die vlak na de vorming van de Aarde moet zijn ontstaan. De aantrekkingskracht van de Maan veroorzaakt getijden in de oceanen, stabiliseert de hellingshoek van de aardas en doet de rotatiesnelheid van de planeet langzaam afnemen.
Mars
Mars is vanaf de zon geteld de vierde planeet van ons zonnestelsel, om de zon draaiend in een baan tussen die van de Aarde en Jupiter. De planeet is kleiner dan de Aarde en met een (maximale) magnitude van -2,9 minder helder dan Venus en meestal minder helder dan Jupiter. Mars wordt wel de rode planeet genoemd maar is in werkelijkheid eerder okerkleurig. De planeet is vernoemd naar de Romeinse god van de oorlog.
Mars is een terrestrische planeet met een ijle atmosfeer. Het oppervlak is op sommige plekken net zoals dat van de Maan bezaaid met inslagkraters, terwijl op andere plaatsen net zoals op de Aarde, vulkanen, valleien, zandduinen en poolkappen voorkomen.
Mars heeft twee manen, Phobos en Deimos, beide kleine onregelmatig gevormde objecten. Er is wel verondersteld dat deze twee manen door de zwaartekracht van Mars ingevangen planetoïden zijn.
Jupiter
Jupiter is vanaf de zon gezien de vijfde en tevens grootste planeet van ons zonnestelsel. Net als Saturnus is Jupiter een gasreus, hij beschikt dus niet over een vast oppervlak. Zoals de aardse planeten terrestrische planeten genoemd worden, worden gasreuzen ook wel Joviaanse planeten genoemd. Deze naam is afkomstig van het Latijnse Iovis, de genitief van het woord Jupiter. Joviaans betekent vrij vertaald Jupiterachtig of van Jupiter.
De planeet is vernoemd naar de Romeinse oppergod Jupiter.
Saturnus
Saturnus is van de zon af gerekend de zesde planeet in ons zonnestelsel en op Jupiter na de grootste. Beide zijn gasreuzen en zogenaamde 'buitenplaneten'. Saturnus is vernoemd naar de Romeinse god van de landbouw, Saturnus. Saturnus is al sinds de prehistorie bekend.
Uranus
Uranus is de op twee na grootste en vanaf de Zon gezien de zevende planeet van ons zonnestelsel. Deze ijsreus is vernoemd naar de god Uranus, ook wel Ouranos, de personificatie van de hemel, uit de Griekse mythologie.
Neptunus
Neptunus is vanaf de Zon gezien de achtste en verst van de Zon verwijderde planeet van ons zonnestelsel. De planeet is vernoemd naar de Romeinse god van de zee.
Planeet 9
In januari 2016 werd in de media gebracht dat er sterke aanwijzingen zijn voor een negende planeet met afmetingen vergelijkbaar met Neptunus maar ver voorbij de baan van Pluto. Deze nog hypothetische planeet is voorlopig aangeduid met de naam Planeet Negen (Engels: Planet Nine). Een hypothetische planeet zou de verklaring kunnen zijn voor het opmerkelijke gedrag dat een aantal Transneptunische objecten in het buitengebied van de Kuipergordel vertoont. Konstantin Batygin en Michael Brown, wetenschappers aan de Caltech Universiteit, kondigden op 20 januari 2016 hun ontdekking aan, die gebaseerd is op dynamische modellen, en nog niet op visuele waarnemingen die als definitief bewijs zouden gelden
Dwergplaneten
Traditioneel werden tot ons zonnestelsel negen planeten gerekend. In de jaren 90 van de 20e eeuw werd ontdekt dat de toenmalige negende planeet, Pluto, slechts één van vele soortgelijke objecten in de Kuipergordel was. De vraag drong zich op of deze met Pluto vergelijkbare objecten nu ook allemaal als 'planeet' geclassificeerd moesten worden. Naarmate steeds grotere objecten ontdekt werden, zoals Quaoar en Varuna kwam het klassieke aantal van negen planeten onder druk te staan. Met de ontdekking van de nog veel grotere Eris was een nieuwe definitie van planeet noodzakelijk. Volgens de nieuwe definitie wordt Pluto nu een 'dwergplaneet' genoemd en telt ons zonnestelsel acht 'echte' planeten.
Enkele dwergplaneten:
Pluto
Pluto is een dwergplaneet in de Kuipergordel, de voorlaatste zone van ons Zonnestelsel. De dwergplaneet is vernoemd naar de Romeinse god van de onderwereld, Pluto. Pluto werd in 1930 ontdekt door de Amerikaan Clyde Tombaugh en werd tot 2006 geclassificeerd als de negende planeet. De sterk excentrische baan van Pluto ligt grotendeels buiten die van de planeet Neptunus. Hij draait in 248 jaar om de zon en is gemiddeld bijna 40 maal zo ver ervan verwijderd als de Aarde.
Pluto heeft vijf manen, waarvan de grootste - Charon - zoveel massa heeft dat Pluto en Charon rond een gemeenschappelijk zwaartepunt draaien dat buiten het oppervlak van Pluto zelf ligt, waardoor beide hemellichamen door sommigen als een dubbelplaneet worden gezien.
Eris
Eris is een dwergplaneet in de Kuipergordel van ons zonnestelsel. Eris is vernoemd naar de Griekse godin van twist en tweedracht. Ze werd reeds gefotografeerd op 21 oktober 2003, maar pas in 2005 geïdentificeerd als een bewegend object in ons zonnestelsel. Eris kreeg toen de voorlopige codenaam 2003 UB313. Omdat 2003 UB313 iets groter geacht werd dan Pluto werd op 24 augustus 2006 door de Internationale Astronomische Unie de classificatie dwergplaneet toegekend. Naast 2003 UB313 werden Pluto (voorheen planeet) en Ceres (voorheen de eerst ontdekte planetoïde) ook dwergplaneet. Eris behoort tot de categorie van de Scattered Disk Objects (SDO's) en is het grootste tot nu toe bekende SDO.
Om Eris draait een maan, geheten Dysnomia, vernoemd naar de dochter van de godin Eris.
2007 OR10
2007 OR10 is een planetoïde in de Kuipergordel. De planetoïde heeft dezelfde grootte als Haumea. Het perihelium was in 1874. Op dit moment is 2007 OR10 ongeveer 87,4 AE van de zon verwijderd en is nu het op twee na verste object in het zonnestelsel, na V774104 (103,7 AE) en Eris (96,3 AE). 2007 OR10 was in 2013 verder van de zon verwijderd dan Sedna en zal in 2045 ook verder van de zon zijn dan Eris, het aphelium wordt bereikt in 2130.
Ceres
Ceres, officieel (1) Ceres (volgens de nomenclatuur voor planetoïden), is de kleinst bekende dwergplaneet in het Zonnestelsel en de enige in de planetoïdengordel. Ceres is ontdekt op 1 januari 1801 door Giuseppe Piazzi. Ceres was een halve eeuw geclassificeerd als de achtste planeet. Ceres is vernoemd naar Ceres, de Romeinse godin van de akkerbouw en de moederliefde. Met een diameter van ongeveer 950 kilometer is Ceres verreweg het grootste object in de planetoïdengordel. Ceres heeft ongeveer een derde van de totale massa van de planetoïdengordel.[2] Uit observaties blijkt dat de dwergplaneet een bolle vorm heeft, in tegenstelling tot de meeste andere objecten in de planetoïdengordel. Het oppervlak van Ceres is waarschijnlijk een mengsel van waterijs en gesteente. Ceres is waarschijnlijk gedifferentieerd en heeft een rotsachtige kern met daaromheen een mantel van ijs. Ook zou er mogelijk een oceaan van vloeibaar water onder het oppervlak liggen.
